Το ΠΑΣΟΚ με την ιστορική και ανεπανάληπτη Ιδρυτική του Διακήρυξη την 3η του Σεπτέμβρη του 1974, έθεσε ως βασικούς και αλληλένδετους στόχους του αγώνα του: «την Εθνική Ανεξαρτησία, τη Λαϊκή Κυριαρχία, την Κοινωνική Απελευθέρωση και τη Δημοκρατική Διαδικασία».
Μίλησε για την «ενεργή συμμετοχή όλων των πολιτών στην πολιτική ζωή του τόπου».
Όρισε ότι «κάθε εξουσία πηγάζει από το Λαό, εκφράζει το Λαό και υπηρετεί το Λαό».
Προσδιόρισε ως μία από τις προϋποθέσεις του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού της κοινωνίας «τη διοικητική αποκέντρωση με ενίσχυση της τοπικής αυτοδιοίκησης».
Οι στόχοι αυτοί δημιούργησαν διαχρονικά το πεδίο μέσα στο οποίο μπολιάστηκαν οι ιδέες μιας δημοκρατικά οργανωμένης πολιτείας, με τη λαϊκή συμμετοχή, την αποκέντρωση και την περιφερειακή ανάπτυξη.
Η ισχυρή αυτοδιοίκηση και το αποκεντρωμένο κράτος αποτέλεσε για το ΠΑΣΟΚ τη βάση που θεμελίωσε, στα χρόνια της κυβερνητικής του θητείας, μεγάλες θεσμικές αλλαγές και μεταρρυθμίσεις. Η αποκέντρωση αρμοδιοτήτων στους δήμους, η διοικητική τους αυτοτέλεια και η οικονομική αυτοδυναμία, ο θεσμός της περιφερειακής διοίκησης, η θέσπιση αιρετής νομαρχιακής αυτοδιοίκησης, ο Καποδίστριας, ήταν γενναίες τομές στη δομή του κράτους που δημιούργησαν το πλαίσιο λειτουργίας των τοπικών αρχών ίσα με σήμερα.
Όμως οι μεγάλες αυτές αλλαγές δεν ολοκληρώθηκαν.
Σε πολλές περιπτώσεις διστάσαμε να προχωρήσουμε πιο γρήγορα και φοβηθήκαμε το κόστος, και σε άλλες ανοίξαμε μόνοι μας την κερκόπορτα της παραβίασης της δικής μας πολιτικής. Το μεγάλο ζήτημα της μη εφαρμογής του νόμου 1828/89 για την οικονομική αυτοδυναμία της τοπικής αυτοδιοίκησης, ταλαιπωρεί την αυτοδιοίκηση ακόμη και σήμερα.
Όμως αυτή την πολιτική την πληρώσαμε. Σήμερα πρέπει να προσπεράσουμε γρήγορα όλες τις αγκυλώσεις του παρελθόντος και αύριο ως κυβέρνηση να κάνουμε άλματα προς τα μπροστά, ώστε να κερδίσουμε τον χαμένο χρόνο της διακυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας.
Τα χαμένα αυτά χρόνια είναι τα «πέτρινα χρόνια» για την αυτοδιοίκηση. Τόσο σε θεσμικό επίπεδο, κυρίως όμως στο οικονομικό επίπεδο.
Ας δούμε λοιπόν τι έχασε η αυτοδιοίκηση στον κρίσιμο τομέα των πόρων και των αρμοδιοτήτων.Είναι γνωστό ότι η ΝΔ κατήλθε στις εθνικές εκλογές του 2004 με σημαία την επιστροφή των παρακρατηθέντων πόρων στην αυτοδιοίκηση. Οι καταγγελίες στην κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ ήταν σφοδρότατες και οι μαύρες σημαίες «κοσμούσαν» πολλά δημαρχεία στη χώρα, μεταξύ των οποίων και του δήμου Θεσσαλονίκης.
Το 2003, στο έκτακτο συνέδριο της ΚΕΔΚΕ, ο κ. Καραμανλής δεσμευόταν για την άμεση επιστροφή 3,5 δις € στους δήμους. Σήμερα διανύουμε τον 6ο χρόνο διακυβέρνησης της ΝΔ και μόλις πριν λίγες ημέρες νομοθετήθηκε η επιστροφή του μισού των παρακρατηθέντων δηλαδή 1,711 δις € σε 8 ετήσιες δόσεις έως το 2016.
Οι προεκλογικές εξαγγελίες όχι μόνο πήγαν περίπατο, αλλά η κυβέρνηση του κ. Καραμανλή συνέχισε την παράνομη παρακράτηση τουλάχιστον 600-700 εκ. € κάθε έτος, δηλαδή μέχρι σήμερα πρόσθεσε στα παρακρατηθέντα επιπλέον 3 δις €. Ό,τι παρακράτησε το ΠΑΣΟΚ για 10 χρόνια (1994-2004), περισσότερα παρακράτησε η ΝΔ μέσα σε 5 χρόνια. Και φυσικά, ούτε κουβέντα από τη ΝΔ για επιστροφή των παρακρατηθέντων!
Η ΣΑΤΑ, η βασική πηγή πόρων για την εκτέλεση έργων από τους δήμους, έμεινε στάσιμη επί 5 χρόνια. Καμία αύξηση, θαρρείς και οι δήμοι δεν έχουν ανάγκη αυξημένων πόρων για έργα κοινής ωφέλειας. Και εδώ ξεκινά ένα γαϊτανάκι αλχημειών της κυβέρνησης με αντικείμενο τους πόρους της αυτοδιοίκησης. Αποφασίστηκε λοιπόν από το 2009 η αύξηση της ΣΑΤΑ, όχι όμως αυτοτελώς αλλά μέσα από την επιστροφή μέρους (250 εκ.) των παρακρατηθέντων 593 εκ € της περυσινής χρονιάς. Δηλαδή ό,τι παίρνει η κυβέρνηση από τη μία τσέπη της αυτοδιοίκησης, το δίνει στην άλλη τσέπη, κρατώντας όμως τα μισά για την ίδια. Αυτό για τη ΝΔ ονομάζεται «αύξηση της ΣΑΤΑ»!
- ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΩΝ
Η αλχημιστική προσέγγιση των οικονομικών προβλημάτων της αυτοδιοίκησης συνεχίζεται με τους συνταγματικά κατοχυρωμένους πόρους για τις μεταφερθείσες αρμοδιότητες. Είναι γνωστό ότι ο συνταγματικός νομοθέτης στο άρθρο 102 κατοχύρωσε την ταυτόχρονη μεταφορά αρμοδιοτήτων και πόρων από το κράτος στην αυτοδιοίκηση.
Η κυβέρνηση, λοιπόν, της ΝΔ θέσπισε με νόμο την περιβόητη αύξηση του ποσοστού απόδοσης των τελών κυκλοφορίας στους ΟΤΑ, από 50% σε 90%, ισχυριζόμενη ότι έτσι καλύπτει το κόστος όλων των αρμοδιοτήτων που μεταφέρθηκαν τόσο με τους νόμους 2880/01 και 3106/03 που αφορούσαν τους κρατικούς παιδικούς σταθμούς, τα αθλητικά κέντρα και τα ΚΕΦΟ, όσο και με τις νομοθετικές ρυθμίσεις για τους σχολικούς φύλακες, τα ΑμεΑ, τη δημοτική αστυνομία, την εφαρμογή του ΠΔ 164, κλπ.
Όμως οι απλοί λογαριασμοί διαψεύδουν την κυβέρνηση.
Οι προσδοκώμενοι ετήσιοι πόροι από την αύξηση της απόδοσης των τελών ανέρχονται σε 400-420 εκ €, ενώ το λειτουργικό κόστος της αυτοδιοίκησης για την άσκηση των αρμοδιοτήτων που μεταβιβάσθηκαν, σύμφωνα με σχετική μελέτη της ΚΕΔΚΕ, αγγίζει τα 750 εκ € ετησίως. Στο ποσό αυτό δεν υπολογίζεται το κόστος λειτουργίας της Δημοτικής Αστυνομίας που με τους πιο σφιχτούς υπολογισμούς ανέρχεται σε 300 εκ. € του χρόνο.
Με τον τρόπο αυτό ο αλχημιστής πρωθυπουργός τηρεί τις προεκλογικές του δεσμεύσεις!!
Αυτός ο πρωθυπουργός, στο πλαίσιο προφανώς της συνεχιζόμενης κοροϊδίας προς την αυτοδιοίκηση, καταργεί στην ουσία το ανταποδοτικό τέλος παρεπιδημούντων (το οποίο δεν βαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό αλλά τους τουρίστες), που αποτελεί το βασικότερο πόρο των μισών δήμων της χώρας. Οδηγεί στην καταστροφή τους ακριτικούς και νησιωτικούς δήμους, προκειμένου να κάνει πλάτες στο μεγάλο ξενοδοχειακό κεφάλαιο, με το πρόσχημα της ενίσχυσης του τουρισμού.
Έτσι οι ξενοδόχοι γίνονται πλουσιότεροι και οι δήμοι που θίγονται, αδυνατούν να εκτελέσουν έργα και να προωθήσουν επενδύσεις τοπικής και περιβαλλοντικής ανάπτυξης.
Όμως το τουριστικό προϊόν της χώρας μας δεν είναι τα μεγάλα ξενοδοχεία, αλλά ο φυσικός πλούτος, η θάλασσα και το περιβάλλον που προστατεύονται και αναδεικνύονται μόνο μέσα από τις δράσεις και τις πολιτικές των τοπικών αρχών.
- ΠΡΟΝΟΙΑΚΕΣ ΔΟΜΕΣ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ
Αποκορύφωμα των επικίνδυνων για την τοπική αυτοδιοίκηση, χειρισμών της κυβέρνησης είναι ο τρόπος που επέλεξε να επιλύσει το θέμα των παιδικών προνοιακών δομών των δήμων, με τη μεταφορά της διαχείρισης τους μέσω του ΟΕΕ.
Έτσι σήμερα με την πρώτη εφαρμογή του νέου συστήματος διαχείρισης, χάθηκαν οι μισές από τις 18.000 διαθέσιμες θέσεις παιδιών, κινδυνεύουν να χάσουν τη δουλειά τους χιλιάδες εργαζόμενοι των δομών αυτών, ενώ αποκλείστηκαν ως δικαιούχοι οι δημόσιοι υπάλληλοι, οι άνεργοι, οι μετανάστες, οι αγρότες κλπ.
Συνέπεια του παραπάνω χειρισμού είναι εκτός από τη διάλυση του προνοιακού συστήματος, η επιπλέον οικονομική επιβάρυνση των δήμων αφού η επιχορήγηση προς τους δήμους είναι κατά πολύ μικρότερη από το κόστος λειτουργίας των δομών αυτών.
Η σχεδόν ομόφωνη απόφαση του τακτικού συνεδρίου της ΚΕΔΚΕ στη Θεσσαλονίκη το 2008, να καλυφθεί η διαφορά του λειτουργικού κόστους από το «μαύρο ταμείο» των οριζόντιων δράσεων του Θησέα, δεν έγινε ποτέ αποδεκτή από την ηγεσία του ΥΠ.ΕΣ, προφανώς για να μπορεί να μοιράζει «κάτω από το τραπέζι» τους πόρους του Θησέα, εξυπηρετώντας έτσι κομματικές και εκλογικές σκοπιμότητες.
Αντί αυτού η κυβέρνηση υπόσχεται την κάλυψη μέρους του κόστους αυτού, μέσω της αύξησης των τακτικών εσόδων των δήμων, μέθοδος όμως που δημιουργεί ανισότητες αφού οι δήμοι θα χρηματοδοτούνται με βάση τα κριτήρια κατανομής των ΚΑΠ και όχι με βάση τον αριθμό των δομών που λειτουργούν ή τον αριθμό των παιδιών που εξυπηρετούν.
Βεβαίως, οι πραγματικές προθέσεις της κυβέρνησης αποκαλύφθηκαν πρόσφατα με την κατάθεση του νομοσχεδίου για τον «εκσυγχρονισμό των υπηρεσιών της Επιθεώρησης Εργασίας και άλλες διατάξεις», μέσω του οποίου θεσπίζεται η κατασκευή και λειτουργία παιδικών και βρεφικών σταθμών από τον ΟΕΕ. Με το νομοθέτημα αυτό η Ελλάδα γυρνάει χρόνια πίσω στην εποχή της «βασιλικής πρόνοιας» με τους κρατικούς σταθμούς και φυσικά αποδυναμώνεται μια βασική αρμοδιότητα της αυτοδιοίκησης, αυτή της παροχής κοινωνικών υπηρεσιών στην παιδική ηλικία.
Αντί λοιπόν η κυβέρνηση της ΝΔ να αντιληφθεί ότι η ελληνική αυτοδιοίκηση έχει μέλλον μόνο εάν εναρμονιστεί με την ευρωπαϊκή, μόνο εάν αποκτήσει αποκλειστικές αρμοδιότητες στην κοινωνική πρόνοια, το περιβάλλον, τη χωροταξία, την παιδεία κλπ, πράττει ακριβώς το αντίθετο απομυζώντας τις αρμοδιότητες της ξανά προς το κράτος.
- ΠΡΟΝΟΙΑΚΕΣ ΔΟΜΕΣ ΤΡΙΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ
Αντίστοιχο με τις δομές παιδικής φροντίδας είναι και το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι δομές για την τρίτη ηλικία, που εγκυμονεί σοβαρότατους κινδύνους στην εύρυθμη λειτουργία τους. Ένα πρόβλημα που εξακολουθεί να βρίσκεται σε εκκρεμότητα ενώ θα έπρεπε να είχε ήδη λυθεί από τον Ιούνιο του 2008 με την προκήρυξη προγράμματος χρηματοδότησης μέσω του ΕΣΠΑ. Έτσι, δημιουργείται αβεβαιότητα και σύγχυση στους ΟΤΑ και τους εργαζόμενους.
Το 2008 η κυβέρνηση ψήφισε νέο νόμο για τη Δημοτική Αστυνομία, ενώ προχώρησε στην προκήρυξη νέων θέσεων δημοτικών αστυνόμων, διατυμπανίζοντας ότι δημιουργεί νέες θέσεις απασχόλησης και ότι θεσπίζει ένα σύγχρονο πλαίσιο αστυνόμευσης των πόλεων.
Στην ουσία όμως επισωρεύει νέα προβλήματα στην αυτοδιοίκηση, αφού δεν έχει κάνει καμία πρόβλεψη για την κάλυψη του κόστους λειτουργίας της δημοτικής αστυνομίας τόσο σε επίπεδο μισθοδοσίας, όσο και σε επίπεδο επενδύσεων σε μηχανοκίνητο και άλλο εξοπλισμό.
Πώς λοιπόν θα λειτουργήσει το νέο σύστημα και με τι πόρους; Ερώτημα που μέχρι σήμερα είναι αναπάντητο και που δυστυχώς θα ταλαιπωρήσει την αυτοδιοίκηση.
- ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΤΕΓΗ
Την τελευταία πενταετία δεν έγινε καμία σοβαρή προσπάθεια για την αλλαγή της δραματικής κατάστασης στην εκπαίδευση και τη σχολική στέγη.
Τα κονδύλια για την κάλυψη των λειτουργικών δαπανών των σχολείων μειώθηκαν. Οι επιχορηγήσεις για τις συντηρήσεις των σχολικών συγκροτημάτων είναι στάσιμες. Η διπλοβάρδια συνεχίζεται και η κατασκευή νέων σχολείων κινείται με ρυθμούς χελώνας. Τα χαρακτηρισμένα για σχολική στέγη οικόπεδα, χάνονται και οικοδομούνται αφού δεν υπάρχει δυνατότητα αποζημιώσεων των ιδιοκτητών.
Το θέμα της Τράπεζας Γης για την εξυπηρέτηση της εφαρμογής των ρυμοτομικών σχεδίων στα αστικά κέντρα, δεν προωθείται, ενώ θα μπορούσε να δώσει οριστική λύση στη σχολική στέγη.
Αντίθετα ο πολυπράγμων Νομάρχης Θεσσαλονίκης μοίρασε πρόσφατα 867 δημόσια οικόπεδα σε «ακτήμονες» και «άπορους» χωρίς κριτήρια και χωρίς διαφάνεια, παρά μόνο προς «άγραν ψήφων».
Φυσικά ούτε λόγος να γίνεται για μια γενναία μεταρρύθμιση στην εκπαίδευση με τη μεταβίβαση αποκλειστικών αρμοδιοτήτων στην τοπική αυτοδιοίκηση, όπως γίνεται εδώ και πολλά χρόνια στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.
Είναι πρωτόγνωρο και πρωτοφανές η κυβέρνηση της ΝΔ να καταργεί τη συνέχεια στη λειτουργία του κράτους και να μην αναγνωρίζει συναφθείσες Προγραμματικές Συμβάσεις υπουργείων με δήμους. Εδώ στη Θεσσαλονίκη έχουμε το παράδειγμα συμβάσεων πολιτιστικής συνεργασίας που συνάψανε δήμοι με το ΥΠ.ΠΟ και που η αναιτιολόγητη οφειλή του κράτους ανέρχεται σε 3,9 εκ. €, όλα επί κυβέρνησης της ΝΔ.
Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με Πρωτόκολλα Συνεργασίας μεταξύ δήμων και του ΥΠΕΧΩΔΕ, για εκτέλεση έργων και απαλλοτριώσεις. Επίσης, εκκρεμούν ακόμη και σήμερα δεκάδες έργα από το πρόγραμμα ΕΛΛΑΔΑ 2004.
Ενώ λοιπόν η επικίνδυνη κυβέρνηση της ΝΔ απαξιώνει συστηματικά το θεσμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, δημιουργεί ταυτόχρονα το έδαφος για κερδοσκοπία από διάφορους κρατικούς και μη οργανισμούς.
Η χρέωση των δήμων για τον κοινόχρηστο φωτισμό, με το υψηλότερο τιμολόγιο της ΔΕΗ ή ακόμη η ληστρική κοστολόγηση της κατανάλωσης του φυσικού αερίου επιβαρύνει τους δημοτικούς προϋπολογισμούς και δυσχεραίνει την οικονομική θέση των ΟΤΑ. Ενώ θα περίμενε κάποιος η κυβέρνηση να ασκήσει την ρυθμιστική της αρμοδιότητα, γινόμαστε θεατές μιας απίστευτης απραξίας που στην ουσία ενθαρρύνει την αυθαιρεσία και την κρατική απάτη.
ΤΟ ΠΑΣΟΚ, ΩΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ, ΟΦΕΙΛΕΙ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙ ΓΡΗΓΟΡΑ ΤΗΝ ΑΣΧΗΜΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ.Οφείλει να δεσμευτεί και να εφαρμόσει πολιτικές που αλλάζουν το κράτος και τη δημόσια διοίκηση. Η αποκέντρωση, η θεσμική ενίσχυση της τοπικής αυτοδιοίκησης, η οικονομική της αυτοδυναμία μέσα από τη φορολογική αποκέντρωση, πρέπει να οδηγούν την πορεία μας.
Η συγκρότηση ενός νέου αυτοδιοικητικού μοντέλου με έμφαση στην τοπική ανάπτυξη, το περιβάλλον, την παιδεία, την απασχόληση, την πρόνοια, την κοινωνική πολιτική, απαιτεί και την αντίστοιχη διαμόρφωση ενός θεσμικού πλαισίου οικονομικής αυτοδυναμίας των ΟΤΑ.
Το ΠΑΣΟΚ πρέπει να δεσμευτεί για φορολογική αποκέντρωση που θα θεσμοθετεί τη δυνατότητα άντλησης πόρων από τους ίδιους τους ΟΤΑ (χωρίς νέες επιβαρύνσεις στους πολίτες) και θα εξασφαλίζει την οικονομική αυτοδυναμία της αυτοδιοίκησης.
Τα βασικά χαρακτηριστικά αυτής της ριζοσπαστικής μεταρρύθμισης στα οικονομικά των ΟΤΑ πρέπει να είναι:- Η ταυτόχρονη μεταφορά πόρων για την άσκηση της όποιας μεταβιβαζόμενης αρμοδιότητας στους ΟΤΑ.
- Η διαμόρφωση ενός αξιολογικού συστήματος κοστολόγησης των υπηρεσιών που παρέχει ο ΟΤΑ στον πολίτη εκ μέρους της κεντρικής διοίκησης ή οργανισμών και ιδρυμάτων της.
- Ακόμη, ο προσδιορισμός και η νομοθετική κατοχύρωση της διαδικασίας μεταβίβασης των πόρων αυτών από το κράτος και τους οργανισμούς του προς τους ΟΤΑ.
- Η αποκέντρωση φόρων, με τη θέσπιση αρμοδιότητας στους ΟΤΑ για καθιέρωση τοπικής φορολογίας και τον προσδιορισμό των προϋποθέσεων αυτής, χωρίς την επιπλέον επιβάρυνση των πολιτών.
- Η μετατροπή των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων σε μηχανισμό σύγκλισης υπέρ των ΟΤΑ, των οποίων η φοροδοτική ικανότητα της τοπικής κοινωνίας δεν μπορεί να εξασφαλίσει την αυτοδυναμία τους.
Το ΠΑΣΟΚ οφείλει να επεξεργαστεί και να προτείνει θεσμικές τομές στο κράτος και την αυτοδιοίκηση που θα δημιουργήσουν το ισχυρό πλαίσιο για την νέα αναπτυξιακή προσπάθεια της Ελλάδας.
Θα ανοίξουν το δρόμο για νέες αλλαγές που θα ενισχύουν την περιφερειακή συγκρότηση της χώρας και θα καθιστούν ευέλικτη και αποτελεσματική την τοπική εξουσία.Η νέα διοικητική μεταρρύθμιση πρέπει να αποτελέσει σταθμό και γενναία πολιτική επιλογή. Πρέπει να αλλάξει τα δεδομένα και να δημιουργήσει το νέο πεδίο άσκησης αναπτυξιακής πολιτικής. - Δημοκρατικό, προοδευτικό, μικρότερο, ευέλικτο, επιτελικό και αποτελεσματικό κράτος.
- Αιρετή Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση.
- Αιρετή Μητροπολιτική Αυτοδιοίκηση στα μεγάλα αστικά κέντρα.
- Ισχυρή Τοπική Αυτοδιοίκηση με λιγότερους δήμους, μετά από συνενώσεις ΟΤΑ σε όλη την Ελλάδα.
- Οικονομική και θεσμική στήριξη των νέων δήμων.
- Φορολογική αποκέντρωση – οικονομική αυτοδυναμία.
- Διοικητική αυτοτέλεια.
Αυτή πρέπει να είναι η δέσμευσή μας.
Αυτή πρέπει να είναι η κυβερνητική μας πρόταση. Σας ευχαριστώ.
Σίμος Δανιηλίδης
Μέλος Εθνικού Συμβουλίου του ΠΑΣΟΚ
Δήμαρχος Συκεών
Μέλος Δ.Σ. της ΚΕΔΚΕ και της ΤΕΔΚ
Ν. Θεσσαλονίκης